Zonneschijnvitamine – zonlicht en vitamine d 3
Onze huid maakt vlak onder het huidoppervlak vitamine D aan met behulp van het ultraviolette licht van de zon. Vitamine D wordt daarom wel eens ‘de zonneschijnvitamine’ genoemd. Voor de westerse mens is de kracht van de zon vanaf ongeveer 15 september t/m 15 april (wanneer de ‘R’ in de maand is) ontoereikend voor de aanmaak van voldoende vitamine D. Hierdoor zijn we afhankelijk van de aanvoer van vitamine D door middel van (gevitamineerde) voedingsmiddelen en voedingssupplementen.
vitamine d3
Voorkom huidverbranding door UV-straling
Probeer zo optimaal mogelijk te profiteren van het zonlicht. Zonder zon vindt er namelijk geen aanmaak van vitamine D in het lichaam plaats. Voer de dosis zon vanaf het voorjaar stapje voor stapje op om je huid geleidelijk te laten wennen aan het UV-licht.
Zonnebrand
Zonnebrand kenmerkt zich door roodheid, zwelling en in het ergste geval brandblaren. Bij heel ernstige verbranding kan door ontsteking van de huid koorts ontstaan. Hoofdpijn, braken en hartkloppingen komen ook voor.
Langdurig zonnebaden en huidkanker
Teveel blootstelling aan de zon vergroot de kans op huidkanker. Zoek het juiste evenwicht. Zonnebrand heeft een nadelig effect op het afweersysteem van ons lichaam en levert gevaar op voor huidkanker. Eén op de zes mensen in ons land krijgt huidkanker en ieder jaar komen er 25.000 nieuwe gevallen bij. Het aantal keren dat iemand zonnebrand oploopt bepaalt de kans op huidkanker. Wanneer je huid tijdens het zonnen zeer warm aanvoelt en een prikkelend gevoel geeft, is er al sprake van zonnebrand! Bij Aziaten (huidtype 5) en negers (huidtype 6) komt huidkanker veel minder voor.
UVA-stralen
De UVA-stralen van de zon worden niet of nauwelijks geabsorbeerd door de ozonlaag in de atmosfeer en dringen diep door tot in onze lederhuid. Teveel blootstelling aan UVA-stralen zorgt voor een versnelde huidveroudering (o.a. rimpels). De elastinevezels van de huid verliezen dan langzaam hun soepelheid en veerkracht. Op termijn kan het erfelijk materiaal (DNA) in de huidcellen beschadigd raken en tot huidkanker leiden. UVA-stralen zorgen ervoor dat de huid bruin kleurt, maar kunnen ook de oorzaak zijn van melanoomvorming.
UVB-stralen
De UVB-stralen van de zon worden gedeeltelijk geabsorbeerd door de ozonlaag. UVB-stralen dringen alleen door in de opperhuid en geven de huid een natuurlijke bescherming door verkleuring en verdikking. De UVA- én UVB-stralen zijn verantwoordelijk voor zonnebrand en mede de oorzaak van huidkanker, vooral voor de minder agressieve vormen ervan.
UVC-stralen
De UVC-stralen van de zon worden volledig geabsorbeerd door de ozonlaag en kunnen hierdoor geen schade toebrengen aan onze huid.
Zonlicht en zonkracht (UV-index)
Onze huid maakt pas vitamine D aan vanaf zonkracht 3. Zonkracht of UV-index is de maat die gehanteerd wordt voor de hoeveelheid ultraviolette straling (UVA en UVB) die de aarde bereikt. De UV-index varieert in ons land van 1 (geen UV-straling) tot maximaal 8. De ozonlaag in de atmosfeer beschermt ons tegen overmatige straling.
Factoren die van invloed zijn op de aanmaak van vitamine D
Breedtegraad
Op de hogere breedtegraden van de aarde worden de UV-stralen voor een deel door de atmosfeer uit het zonlicht gefilterd, met name gedurende de winterperiode. In de herfst, winter en het vroege voorjaar is de zon op 52° noorderbreedte (Nederland) te zwak voor onze huid om vitamine D te kunnen aanmaken. Op lagere breedtegraden vindt de vitamine D-productie eerder plaats.
Hoogte van de zon aan de hemel
In de zomermaanden is de zonkracht ’s morgens voor 10:00 uur en ’s middags na 15:00 uur te laag voor de aanmaak van vitamine D. Pas wanneer de zon meer dan 45° boven de horizon staat en er zonkracht 3 of meer gemeten wordt, neemt onze huid bij onbewolkte hemel en heldere lucht voldoende UV-stralen op voor de productie van vitamine D. Dit geldt voor Nederland dagelijks vanaf 15 april t/m 15 september vanaf 10:00-15:00 uur. In Zuid-Europa geldt dit al vanaf begin april t/m eind oktober. Binnen de poolcirkels (90° noorderbreedte) is de aanmaak van vitamine D via de huid niet mogelijk. In de tropen (tussen 0° – 23,5° noorder- en zuiderbreedte) kan de huid door de gunstige zonnestand het hele jaar door vitamine D aanmaken.
Bewolking, vocht, stof, smog en/of ozon in de atmosfeer
Bewolking verlaagt de hoeveelheid UV-stralen die de aarde bereikt. Bij een gesloten bewolking is de zonkracht ongeveer de helft van de waarde bij onbewolkte lucht. Bij een halfbewolkte lucht zorgt weerkaatsing van het zonlicht tegen de wolken toch voor een hoge zonkracht.
Hoogte boven de zeespiegel
Door de kortere reis van de zonnestralen door schone berglucht schijnt de zon in de bergen aanmerkelijk krachtiger dan op zeeniveau. Op een hoogte van 2000 meter is de zonkracht ongeveer 30% sterker dan op zeeniveau.
Golflengte van de Uv-straling
Vorming van vitamine D via de huid vindt plaats bij blootstelling aan ultraviolet met een golflengte tussen 290 en 315 nm. Een zonnebank filtert de meeste UV-stralen. Bij een hoogtezon of een lamp voor lichttherapie vindt geen of weinig filtering van UV-straling plaats.
Bedekte huid
Veel mensen leven en werken tegenwoordig het grootste gedeelte van de dag binnen. Het glas in huizen en auto’s weerkaatst bijna alle UV-straling. Zodra men buitenkomt hebben veel mensen de neiging hun huid te bedekken of een zonnebrandcrème te gebruiken uit angst voor huidkanker. In Nederland wordt lichaamsbedekkende kleding vooral gedragen door vrouwen met een donkere huidskleur.
Donkere huid
Mensen met een donkere huid hebben veel melanine (pigment). De donkere huid functioneert als natuurlijke bescherming tegen overmatige UV-straling, maar beperkt eveneens de snelheid waarmee de huid vitamine D kan aanmaken tot meer dan 90% bij de donkerste huidtypen.
Verouderende huid
In de opperhuid bevindt zich de afgeleide vorm van cholesterol, namelijk provitamine D. Een gezonde blanke huid bevat voldoende provitamine en is hierdoor in principe in staat om vrij snel grote hoeveelheden vitamine D aan te maken. Bij het ouder worden vermindert de aanmaak van provitamine D, waardoor het vermogen om zonlicht in het lichaam om te zetten in de actieve hormonale vorm van vitamine D langzamerhand tot wel 70% afneemt! Vanaf ca. 60 jaar wordt de huid langzaam dunner, waardoor vitamine D heel geleidelijk aan niet meer zo efficiënt kan worden gesynthetiseerd. Bovendien zijn de nieren dan minder in staat om vitamine D om te zetten in zijn actieve vorm.
Zonnebrandcrèmes of -lotions
Zonnebrandcrèmes of -lotions bevatten chemische stoffen die bedoeld zijn om UVB-stralen te blokkeren. Met het aanbrengen van een zonnebrandcrème beschermingsfactor 8 neemt de vitamine D-productie met 97,5% af en met beschermingsfactor 15 zelfs tot 99%.
Huidtype 1-6
De aanmaak van vitamine D vindt veel sneller plaats bij huidtype 1 t/m 3 (bleke huid tot lichtgetinte huid) dan bij huidtype 4 t/m 6 (bruine tot zwarte huid). Mensen met een donkere huid moeten daarom langer zonnen om de huid dezelfde hoeveelheid vitamine D te kunnen laten aanmaken.
Blanke en bruine huid
De huid van gezicht en handen maakt de minste vitamine D aan; armen en benen iets meer. Het bovenlichaam produceert de meeste vitamine D. Door het gezicht, handen, armen en bovenlichaam (25% van het huidoppervlak) aan de zon bloot te stellen, maakt een type-1 huid (blank) in horizontale positie al in 15 minuten ongeveer 25 microgram (1000 IE) vitamine D aan. Het duurt ongeveer 24 uur voordat de aangemaakte vitamine D als maximumwaarde in het bloed wordt aangetroffen.
Huid van jongeren en ouderen
Bij jongeren tot ca. 20 jaar en ouderen vanaf ca. 60 jaar duurt de aanmaak van vitamine D langer (tot vier keer zo lang) dan bij leeftijdsgroep van 20 tot 60 jaar!
Ezelsbruggetje
Voor 10.00 uur en na 15.00 uur heeft de zon veel minder kracht en kun je langer zonnen. Ezelsbruggetje: je schaduw moet korter zijn dan jezelf voordat je lichaam vitamine D kan aanmaken.
Het voordeel van regelmatig zonnen
Uit een gezamenlijke Amerikaanse/Deense studie blijkt dat de voordelen van regelmatig zonnen vele malen groter zijn dan de kans op huidkanker.
– Australiërs in de buurt van de evenaar produceren in dezelfde tijd 3,4x zoveel vitamine D als Nederlanders en 4,8x zoveel als Scandinaviërs.
– Rond de evenaar komt ondanks de veel fellere zon veel minder kanker voor dan op onze breedte!
Zonadvies
Zon verstandig en vul vitamine D3 aan met supplementen. Dagelijks 15-20 minuten zonnen (het liefst met minimaal 25% huidoppervlakte) levert een gezonde dosis vitamine D op, mits deze genoeg UVB-straling bevat (zonkracht 3 of hoger). Verantwoorde blootstelling aan de zon, waarbij geen verbranding van de huid mag optreden, is van essentieel belang voor het beperken van het risico op huidkanker. Dat geldt in het bijzonder voor kinderen. Behalve de huid zijn ook de ogen gevoelig voor UV-straling, met het gevaar van hoornvliesontsteking (sneeuwblindheid). Blijvende schade aan de ogen treedt meestal niet op.
Na het zonnen wachten met douchen of baden
Na het zonnen is het verstandig je niet meteen te douchen of te gaan baden. Het blijkt dat bepaalde door het lichaam aangemaakte cholesterolhoudende lichaamsoliën cruciaal zijn in het absorptieproces van vitamine D. Het lichaam heeft ongeveer een uur nodig deze vitamine D bevattende oliën te absorberen. Ook het chloor in zwembaden verwijdert de huidolie waarin vitamine D wordt gevormd.
Let op: goede zonnebrandcrèmes doen de werking van de zon bijna geheel teniet!
Behalve ‘goede zonnebrandcrèmes en -lotions’ worden er ook producten op de markt gebracht die onvoldoende bescherming bieden of stoffen bevatten die schadelijk zijn voor de mens.
Veel onbetrouwbare producten op de markt
Het is niet bewezen dat zonnebrandcrèmes en –lotions echt helpen tegen huidkanker en in het bijzonder tegen kwaadaardige melanomen. Een Amerikaans onderzoek toont aan dat 75% van de producten op de Amerikaanse markt onder de maat zijn. Bij Nederlandse producten zal dat niet veel anders zijn.
Cosmeticamerken Zwitsal en Vichy worden gesponsord door KWF Kankerbestrijding. De opgevolgde adviezen van KWF spekken de kas van de industrie….. en het cirkeltje is rond.
About Roy Lenders